Nieuws over de showgroeve bij het Naturfreundehaus en het nieuw ontworpen informatiecentrum van Flonheim.
De Hiwweltour Aulheimer Tal bij Flonheim is een van mijn favoriete tochten in Rheinhessen. De wandeltocht heeft altijd al een speciale flair door de steengroeven van Flonheim geboden en de mogelijkheid om na de wandeling een bezoek te brengen aan historisch Flonheim. Sinds vorig jaar zijn er twee nieuwe toevoegingen aan de Hiwweltour Aulheimer Tal die wachten om ontdekt te worden:
- De SCHAUsteinbruch Schneider werd vorig jaar geopend. Hier kun je het rijke verleden van de steengroeven van Flonheim beleven.
- Het informatiecentrum van Flonheim is heringericht en omgebouwd tot een drempelvrij informatiecentrum waar bezoekers kunnen genieten van de zee, steen en wijn en van het culturele verleden van Flonheim.
Ter plaatse ontmoet ik twee experts en kom ik meer te weten over de "nieuwe" steengroeve en het vernieuwde informatiecentrum van Flonheim.
SCHAUsteinbruch Schneider
Mijn eerste keuze om meer te weten te komen over de groeve is mijn collega Jürgen Diehl, die net als ik niet alleen een cultuur- en wijnambassadeur voor Rheinhessen is, maar ook de voorzitter van de vereniging "Vereniging van Natuurvrienden Flonheim en omgeving e.V." Van hem weet ik al een tijdje dat de vereniging in 2016 een groeve in de buurt van het Naturfreundehaus heeft gekocht. De voormalige Schneider zandsteengroeve is sindsdien ontwikkeld tot het SCHAUsteinbruch Flonheim als project van Natur(schutz)freunde Flonheim.
Ik ontmoet Jürgen bij het Naturfreundehaus, dat vlakbij de voormalige spoorlijn Wiesbachtal en aan het einde van de Bahnhofstraße van Flonheim ligt. De Hiwweltour loopt vlak langs het Naturfreundehaus, dus we volgen deze route slechts 100 meter voordat we nog eens 200 meter afslaan naar het toegangspad naar de groeve. Als we de groeve naderen, vertelt Jürgen me dat zelfs deze toegangsweg een beetje een avontuur was. Een groot deel was overwoekerd, dus het pad moest worden vrijgemaakt en opgevuld om het recht te maken. Oude houten palen aan de rand van het pad getuigen van de landmarkeringen.
Tijdens de werkzaamheden ontdekte Naturfreunde Flonheim oude droge stenen muren, die ze blootlegden en verlengden om het plein aan één kant te creëren. Dan staan we al voor de steengroeve. Ik denk dat het houten hek eigenlijk de toegang blokkeert. Maar Jürgen vertelt me dat het dient als bescherming voor de bezoekers. Later laat hij me een plek zien waar een stuk steen naar beneden is gevallen.
Al in de Romeinse tijd werd er in de wijk Flonheim een steengroeve geëxploiteerd. In de moderne tijd ontwikkelde zich een levendige handel in Flonheimer zandsteen. Het lichtgekleurde zandsteen werd niet alleen gedolven voor grote gebouwen in Flonheim of de Flonheimse kerk, maar ook voor gebouwen zoals het centraal station van Mainz of de Dom van Keulen. Er waren 16 zandsteengroeves in de omgeving van Flonheim. Aanvankelijk werd de steen vervoerd via de oude Romeinse weg Worms-Alzey-Bingen. In de 19e eeuw werd de Wiesbachtal-spoorweg aangelegd om het zandsteen te vervoeren.
Op een displaybord laat Jürgen me een foto zien van een groeve uit 1904, waar de arbeiders in de rij stonden voor de foto. Je kunt ook een vrachtwagen herkennen zoals die hier in de showgroeve staat. Hoewel de huidige vrachtwagens in de groeve originelen zijn, komen ze niet uit deze groeve.
Het verbaast me dat het landschap van Namibië een voorbeeld is van de ontwikkeling van het Flonheim zandsteen zo'n 290 miljoen jaar geleden. Afzettingen van een vertakt riviersysteem in verschillende lagen leidden tot de vorming van het later zo gezochte zandsteen.
Terwijl ik me afvraag waarom het allemaal zo lang duurde tot de opening, vertelt Jürgen me dat er bijvoorbeeld vele kubieke meters aarde moesten worden opgeruimd. Een helling van aarde bedekte de stenen muur. De stenen muur moest ook worden schoongemaakt zodat hij er nu zo "schoon" en "glad" uitziet. De brandweer hielp toen met een krachtige spuit.
De sporen van het snijwerk zijn nog steeds te zien op de stenen muur. Eerst werden er nauwgezet kleine spleten in gebeiteld, daarna werd er een wig steeds verder in gedreven tot de steen uit elkaar brak. De grote brokken werden verwijderd met vrachtwagens en de stenen werden bewerkt in een schuilplaats. Driepotige katrolblokken werden gebruikt om de keien op te tillen. Het blok en de takel werden aan de bovenkant van drie balken bevestigd, waarmee de steen van de vrachtwagen kon worden getild. Jürgen vertelt hoe ze tevergeefs zochten naar een origineel katrolblok. Uiteindelijk bouwden ze de driepoot na en vonden ze een oud katrolblok op eBay.
Geleidelijk zullen er meer stukken aan de groeve worden toegevoegd. Er zijn plannen om gereedschap voor het hakken en bewerken van steen tentoon te stellen in de schuilplaats. Na een korte wandeling terug naar het Naturfreundehaus nemen we afscheid.
Infocentrum van Flonheim
Het afscheid duurt niet lang. Voor de rondleiding door de Infothek brengt Jürgen me in contact met Ulrich Höhn, een ontwerper gespecialiseerd in museum- en tentoonstellingsontwerp. Hij heeft het nieuwe informatiecentrum gepland, maar was meer dan 10 jaar geleden ook betrokken bij de "vorige versie". De week na mijn bezoek aan de steengroeve ontmoet ik Ulrich Höhn in het informatiecentrum op het historische marktplein. Ik ben blij dat Jürgen Diehl er deze keer ook zal zijn.
De Infotheek is een combinatie van toeristeninformatiecentrum en streekmuseum in het stadhuisgebouw. Tot de verbouwing was de Infotheek alleen gehuisvest op de bovenste verdieping en was er een bank op de begane grond. Voor het nieuwe hoofdgedeelte van de Infotheek op de begane grond moesten muren worden verwijderd en moest een concept voor de toegankelijkheid van de hele Infotheek worden bepaald. De barrièrevrije uitbreiding van de Flonheim Infothek werd gesubsidieerd door de Europese Unie uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling als onderdeel van het antwoord op de COVID-19 pandemie.
Hoewel de hoofdingang alleen toegankelijk lijkt via een trap, is het informatiecentrum barrièrevrij te bereiken via de open binnenplaats aan de linkerkant van het pand. Höhn legt me het toegangsconcept uit. De foyer is ook buiten openingstijden toegankelijk en bevat informatiemateriaal en een terminal met informatie over accommodatie- en cateringmogelijkheden, fiets- en wandelpaden, cultuur en evenementen. De foyer wordt visueel gedomineerd door een verlichte foto van de Flonheim Trullo. Het dankt zijn ongewone uiterlijk aan de cantilever bouwmethode, waarbij geen hout wordt gebruikt en het dak wordt gevormd door stenen die zonder mortel in een hoek op elkaar worden geplaatst. Deze en andere trulli (meervoud van trullo) uit de jaren 1720 en 1760 lijken op de huisjes in Apulië. Een waarschijnlijke verklaring is dat Apulische gastarbeiders de bouwstijl naar deze regio van Rheinhessen brachten.
De tentoonstellingsruimte en de informatiebalie worden van elkaar gescheiden door een glazen deur, die tijdens de openingstijden opengaat. De open ruimte laat bezoekers kennismaken met de themawerelden zee, steen en wijn in Flonheim. Het open ontwerp is bewust gekozen zodat hier evenementen gehouden kunnen worden en het grote display gebruikt kan worden als presentatieruimte, zegt Höhn. Bezoekers kunnen de tentoonstelling ervaren met het grote touchscreen display en een controleerbare presentatie.
Lang voordat er steen uit de groeven werd gehaald, lag het Rijn-Hessische heuvelland onder zeewater in het "Mainz-bekken". Het model van de zeekoe "Floni" getuigt van het subtropische verleden van ongeveer 30 miljoen jaar geleden. Het origineel is een zeekoe-skelet dat werd gevonden in Flonheim-Uffhofen. Het originele skelet wordt tentoongesteld in het Senckenberg Museum in Frankfurt am Main. Net als bij de Flonheim-trullo werden er ook foto's gemaakt van de Flonheim-kerk met behulp van een drone vanuit de lucht, zodat de modellen nu hier kunnen worden aangeraakt. Andere tentoonstellingsstukken zoals "geurflessen" werpen een licht op het meer recente verleden van Flonheim, bijvoorbeeld als wijndorp.
We verlaten de begane grond via de foyer en dan via de achteruitgang naar de binnenplaats. Een oude stenen hut op de binnenplaats is gerestaureerd voor bezoekers en binnen worden de Flonheimse zandsteen en zijn geschiedenis tentoongesteld. Hier kom ik de foto van het informatiebord in de groeve weer tegen, evenals steenmonsters van verschillende leeftijden, gereedschappen en andere foto's. De laatste zandsteen werd een paar decennia geleden in Flonheim gedolven. Een opvolgend bedrijf in Hessen is er echter in geslaagd om origineel Flonheimer zandsteen te "redden" en te gebruiken voor bijvoorbeeld losse elementen.
Tot slot neemt Höhn ons mee in de lift van de begane grond naar de bovenste verdieping, naar het tweede deel van de informatiebalie. Daar blijkt bijna een hele muur van zandsteen te zijn gemaakt. Het is gemaakt als afgietsel van een originele steengroevewand. Je kunt dus een stukje van de "zandsteenmuur" ervaren als je de omweg naar de showgroeve niet maakt. Schelpen, koralen, oesters en haaientanden laten op indrukwekkende wijze de diversiteit van de zee in die tijd zien.
Fascinerende tentoonstellingen nemen me mee terug naar een tijd voor de mens, maar ook naar de meer recente geschiedenis in en rond Flonheim. Vondsten uit graven uit de Frankische periode, zoals een 7e-eeuws vorstengraf met een set wapens, bewijzen dat de stad ook in deze tijd bewoond was. Kopieën van de grafgiften zijn te zien in een vitrine op de vloer. Er zijn replica's van veel van de kwetsbare originelen, waaronder artefacten uit de subtropische periode die in het water zijn gespoeld.
Terug op de begane grond maak ik een foto van Ulrich Höhn en Jürgen Diehl voor de trullo voordat we afscheid nemen. Net als ik de trap ben afgedaald en op het punt sta naar de auto te gaan, kijk ik achterom naar de trap en zie een stenen gedenkplaat op de muur: "Ehem. Gasth. Zum Ross erb. 1712".
Het gebouw uit 1712 huisvestte ooit de herberg Zum Ross en ik moet denken aan een verhaal over het rijke Flonheim met zijn vele steengroeven. Er waren meer dan 30 herbergen in Flonheim om de vele arbeiders te voeden. Soortgelijke plaquettes hangen nog steeds op sommige huizen rond het historische marktplein. Ik maak een notitie om terug te keren naar Flonheim voor een rondleiding door de stad.
Openingstijden van het informatiecentrum van mei tot oktober:
- Vrijdag van 09.30 - 12.30 en 13.30 - 17.00
- Zaterdag en zondag van 09.30 - 17.00 uur
Dagtocht Aulheimer Tal
De Hiwweltour Aulheimer Tal is 13,3 kilometer lang en voert door wijngaarden, weiden, het Wiesbachtal en het Aulheimdal, maar ook door stukken bos. De wandelaars worden beloond met de Flonheimer Trullo en talrijke panoramische uitzichten. Ik vertel hier meer over in mijn blogpost "Een dagje wandelen in Flonheim en op de Hiwweltour Aulheimer Tal".
De route met meer informatie is te vinden op Rheinhessen.de: Dagtocht Aulheimer Tal.
